خوانندگان عزیز!
جهت آگاهی شما هم میهنان عزیز از چگونگی تشکیل (حزب وطن) به رهبری شاد روان میرغلام محمد غبار،شخصیت سیاسی و تاریخدان بزرگ افغانستان،تصمیم بر آن گرفته شد تا از متن کتاب (افغانستان در مسیر تاریخ،جلد دو) این بخش تایپ دوباره شود و تقدیم حضور شما گردد: 
"حزب وطن:
در16 جدی 1329(1950) حزب وطن در شهر کابل تشکیل شد،چون قانون احزاب وجود نداشت،طبق تعامل آنوقت درخواست تشکیل حزب با مرامنامه آن کتبأ بنزد شاه تقدیم شد(صدراعظم در خارج کشور بود).موسسین حزب اینها بودند:
1 – میرغلام محمد غبار
2 – سرورخان جویا
3 – میر محمد صدیق خان فرهنگ
4 – فتح محمد خان میرزاد
5 – نورالحق خان هیرمند
6 – براتعلی خان تاج
7 – عبدالحی خان عزیز
مرامنامه حزب بقرار ذیل بود:
1 – حفظ تمامیت خاک و استقلال افغانستان.
2 – تعمیم اصول دموکراسی در کلیه شئون اجتماعی مملکت.
3 – تقویه وحدت ملی در افغانستان.
4 – صرف مساعی در ترقی معارف عمومی،حفظ الصحه عمومی و اقتصاد عمومی افغانستان.
5 – تأمین عدالت اجتماعی و وقایه حقوق و منافع عامه.
6 – رفع مفاسد اجتماعی.
7 – احترام وپابندی بصلح و سلم عمومی جهان.
متن پروگرام و تشکیلات حزب با ینقراربود:
برای تطبیق مواد مرامنامه حزب وطن شورای مرکزی،پروگرام ذیل را تصویب میکند و تمام ارگان و اعضای حزب را به تعقیب و تعمیل آن مامور می سازد:
1 – مبارزه بمقابل هر حرکت و اقدام وتبلیغ وتلقینی که هدف آن تجزیه خاک ویا جرح استقلال افغانستان باشد.
2 – مبارزه بمقابل هر حرکت و اقدام وتبلیغ و تلقینی که موجب ضعف وحدت ملی افغانستان وتقویه مخالفت و جدایی قومی و نژادی و مذهبی و سمتی گردد.
4 – وضع یک پلان معارف عمومی مردانه وزنانه در شهر و دهات دربین نفوس کوچی و ده نشین و قبایل بغرض تطبیق تعلیمات اجباری.وضع پلان حفظ الصحه عمومی.موضع پلان اقتصاد عمومی باساس: تقویه زراعت،تاسیس صنایع ملی،اداره و مراقبت فعالیتهای اقتصادی بمنفعت عامه،تهیه کار برای عموم و بلند بردن سویه اقتصادی مردم.
5 – مصئون گردیدن جان ومال وحقوق تمام افراد از هرگونه تعرض و تجاوز،ومنوط گردیدن جزا با حکام محاکم صالحه.تأمین منافع و حقوق عامه زارعین و کارگران و مستخدمین و مامورین،زنها واطفال،معیوبین و معلولین،بواسطه وضع قوانین و ایجاد موسسات حمایتی و تعاونی.
6 – رفع مفاسد اجتماعی و خرافات ورسوم مضره مثل رشوت و تملق واصراف وتجمل وغیره،وتشویق مردم بزندگانی ساده وبی تکلف.
7 – حفظ روابط دوستانه با تمام ملل باساس احترام حقوق متقابله،وحفظ مقام آبرومند افغانستان درجرگه ملل عالم.
«حزب سعی مینماید که از راه تبلیغ و تلقین و ارائه نمودن مثالهای عملی و انجام خدمات خالصانه اجتماعی،افکار عامه ملت را باین پروگرام جلب و متمایل گرداند،وبرای وضع قوانین مناسب و مفید بغرض تطبیق پروگرام جد و جهد مینماید.»
متن تشکیلات حزب:
1 – اسم حزب:وطن،ومرکز آن شهر کابل است.
2 – هرکسی دارای ورقه تابعیت افغانی و سن رشد قانونی باشد،درحزب وطن پذیرفته شده میتواند.برای شمولیت در حزب باید در خواست تحریری با تائید دونفر از اعضای حزب به هیت عامل ولایتی که درخواست دهنده در آن سکونت دارد،داده شود.هیئت در رد وقبول درخواستها مختار است.کسیکه بعضویت حزب پذیرفته شدمنشی هیئت ورقه عضویت اعطاء و از شمول او در حزب به دفتر مرکزی خبرمیدهد.
3 – اعضای حزب مکلفند که ماهانه مبلغ یک افغانی بصندوق حزب به پردازند.
4 – اعضای حزب هر ولایت در سال یکبار از 15 سنبله بهر تاریخ و هر محلی که هیئت عامل ولایت تعیین کند.اجتماع نموده شورای ولایت را بشکل عادی تشکیل میدهند.
5 – شورای ولایت به اثر دعوت هیئت عامل ولایت ویا هیئت عامل مرکزی ویا مطالبه بیش از نصف اعضای ولایت،اجلاس غیر عادی هم دایر کرده می تواند.
6 – شورای ولایتی وقتی رسمیت پیدا می کند که بیش از نصف اعضای مربوطه در آن شرکت کرده باشد.تصمیمات به کثرت آرای حاضره اتخاذ می شود.
7 – شورای ولایت از بین خود هیئت عامل را که حد اقل پنج نفر و حد اکثر ده نفر باشد،برای مدت یکسال انتخاب میکند.
8 – شورای ولایت مواظب است که برای تطبیق مواد مرامنامه و پروگرام حزب و تصاویب شورای مرکزی،در ولایت مربوطه تجاویز لازمه اتخاذ شود.همچنین شورای ولایت میتواند بحساب صندوق حزب رسیده گی کند.
9 – شورای ولایت موظف است نمایندگان خود را برای اشتراک در شورای مرکزی انتخاب کند،تعداد این نمایندگان مربوط به تعیین شورای مرکزی و متناسب با تعداد اعضای ولایت میباشد.
10 – شورای ولایت موظف است که به اثر تصویب هیئت مرکزی کاندید های حزب را برای انتخابات پارلمانی و بلدی و مجالس مشوره تعیین نماید.
11 – هیئت عامل ولایت موظف است که مرامنامه،پروگرام،تصاویب شورای ولایت و شورای مرکزی و هیئت عامل مرکزی را در معرض اجرا بگذارد،واز اعمال خود از یکطرف در نزد هیئت عامل مرکزی و از دیگر طرف در نزذ شورای ولایت مسئول است.
12 – هیئت عامل ولایت یک یکنفر را از بین خود بصفت رئیس،منشی و صندوق دار تعیین مینماید و همچنان از بین خود یا دیگر اعضای حزب میتواند موظفین امور تبلیغات،نشر جراید و کارکنان امور اجرائیه و اداره را تعیین کند.
«تبصره اول:تعدادشوراهای ولایت مساوی با تعداد ولایات و حکومتهای اعلی فعلی افغانستان میباشد.
«تبصره دوم: گرچه مرکزحزب شهر کابل است اما ولایت کابل هم مانند دیگرولایات (بدون امتیاز)دارای شورا و هیئت عامل ولایت خواهد بود.
شورای مرکزی:
13 – شورای مرکزی حزب،مرکب از نمایندگان شوراهای ولایات بوده،وهر سال یکبار،بین اول میزان و آخر قوس،بهر تاریخ و محلی که هیئت عامل مرکزی تعیین کند بصورت عادی منعقد می شود.
14 – علاوه برآن شورای مرکزی میتواند به اثر دعوت عامل مرکزی یا تقاضای بیش از نصف هیئت های عامل ولایات،اجلاس غیر عادی دایر نماید.
15 – شورای مرکزی موظف است از بین اعضای خود هیئت عامل مرکزی را مرکب از ده تا پانزده نفر برای مدت یکسال تعیین نماید.
16 – شورای مرکزی موظف است که طبق مرامنامه،پروگرام حزب را وقتأ فوقتأ تعیین،وجهت اجرا و تطبیق به هیئت عامل مرکزی بسپارد.
17 – هیئت عامل مرکزی موظف به تطبیق و تعمیل مواد مرامنامه و پروگرام حزب و تصویب شورای مرکزی در سراسر مملکت بوده،ودر مقابل شورای مرکزی مسئولیت دارد.
18 – هیئت عامل مرکزی از بین خود یکنفر رئیس ویکنفر منشی و یکنفر صندوقدار تعیین می کند و میتواند از بین خود ویا دیگر اعضای حزب،موظفین امورتبلیغات و نشر جراید و کارکنان امور اجرائیه و اداره حزب را مقرر کند،وبودیجه حزب را ترتیب و پس از تصویب شورای مرکزی در معرض اجرا بگذارد.
انضباط حزب:
19 – هرگاه یکنفر از اعضای حزب از قبول و تعمیل دساتیر مقامات ذیصلاحیت حزب،استنکاف و مسامحه نماید،ویا به کارشکنی و سوء استفاده از مقام خود اقدام کند،ویا در حیات شخصی و اجتماعی خود به اعمال منافی شئون و حسن شهرت حزب،متشبث گردد مورد تعزیز قرار میگیرد.
20 – تعزیرات انظباطی عبارتست از:تعطیل عضویت،سلب عضویت.
21 – قبل از تطبیق مواد تعزیزی،استنطاق متهم از طرف هیئت عامل ولایت صورت گرفته،نتیجه آن به شورای ولایت ارائه میشود. شورای ولایت میتواند متهم را تبرئه کند ویا تعیین مجازات نماید.درصورتیکه حکم به اخطار صادر شود رای شورای ولایت قاطع است.و گر مجازات بالاتر از آن باشد،متهم میتواند در محضر هیئت عامل مرکزی استیناف نماید.»
حزب در جلسات عمومی و شورای مرکزی خود (ثور،اسد و قوس 1330)تصویبات آتی را بعمل آورد:
«اعضای هیئت عامل حزب در امور شخصی و رسمی خود تابع تصمیم هیئت عامل خواهد بود،اعمال و افکار اعضای حزب از جنبئه اجتماعی آن زیر دقت و توجه حزب قرار خواهد گرفت،رفقای حزبی انظباط حزبی را داوطلبانه قبول خواهد نمود،قبول اعضای جدید مبنی بر کمیت نی بلکه مبنی برکیفیت عضو جدید خواهد بود،جلسات هیئت عامل هفته وار خواهد بود تا به پیشنهادات منشی حزب وسایر اعضا رسیدگی نموده تصمیم بگیرد.»
شورای مرکزی حزب راجع به سیاست خارجی حزب تصویب کرد که:«حزب در سیاست بین المللی بین دو جبهه بلاکهای شرق و غرب از نظر صلح و جنگ،پابند بی طرفی و صلح است،اما در عین حال طالب حقوق افغانستان و پشتونستان و تمام ملتهایی است که مورد تجاوز استعماری قرار گرفته اند،یعنی موضوع سیاست بین المللی حزب،کشیده گی ها دربین دوبلاک شرق و غرب نیست بلکه موضوع حزب کشیده گی ها بین ملل شرق و استعمار است.بهمین سبب ارگان نشراتی حزب (جریده وطن)در مسایل پشتونستان و نفت ایران و کانال سویز مصر و غیره از حقوق ملی مردم خود و مردمان ایران و مصر وسودان و مراکش و هند وچین وغیره حمایت کرده است،لهذا خط مشی جریده وطن با مرام حزب موافق است.»"
نقل از کتاب: افغانستان در مسیر تاریخ،ج ،2،صص244 – 248.
گزینش:جیلانی گلشنیار